روضه‌ای برای حاشیه مشهد

روضه را برای ظلم می‌خوانیم، نه برای هر سختی ای. روضه‌ای که ظلم در آن رخ داده باشد، جان سوزتر است. چند روز پیش در جلسه‌ای موضوع مشکلات ناشی از مراکز جمع آوری ضایعات، زباله و… در محلاتی از حاشیه شهر مشهد مطرح شد و سخن از ضرورت سامان دهی این مراکز در زمینی مشخص به میان آمد. با خودم گفتم مسلم است دیواری کوتاه‌تر از خود حاشیه شهر نخواهد بود.

اتفاقا هر آنچه پیشنهاد مطرح شد، در حاشیه شهر بود و نام محله مشخصی هم برده شد! فرصتی دست داد، گفتم اصلا ما مسائل بهداشتی را با این کار مدیریت کنیم. مگر شما نمی‌گویید بخش بزرگی از افراد فعال دراین زمینه افراد گرفتار در دام اعتیاد یا درگیر در جرائم هستند؟ آیا این کار موقعیت شهری فلان محله را صد سال دیگر به عقب نمی‌اندازد؟! گفته شد خب چه کنیم؟

گفتم مشهد به نابرابری شدید در توزیع جاذبه‌های شهری مبتلاست و اگر با منطق اقتصادی کنونی جلو برویم، تا ابد حاشیه، حاشیه می‌ماند! و این ظلم به مردم ساکن در این مناطق است که معمولا زبانی هم برای اعتراض ندارند. اتفاقا گفته شد که مگر می‌توانیم زمین‌های ارزشمند غرب شهر را به چنین کاربری‌ای اختصاص بدهیم؟! گفتم دقیقا نقطه ورود و مداخله حاکمیت همین تنظیم کردن هاست؛ چنان که تداوم وضعیت حاشیه نشینی در مشهد به علت غلبه همین نگاه سودمدار در مدیریت شهری چند دهه گذشته مشهد است.

دقیقا به علت غلبه همین نگاه است که تا نوبت به خدمت رسانی به حاشیه می‌رسد، همگان با نگرانی از افزایش مهاجرت جدید به محلات حاشیه می‌گویند، ولی هیچ کس از مهاجرت طبقه متوسط به محلات غرب و شمال غرب مشهد احساس نگرانی نمی‌کند.

مهاجرپذیری مشهد فقط برای محلات خاصی بد است! به هرحال، راهبرد اساسی برای بهبود وضعیت حاشیه شهر مشهد، بهبود موقعیت شهری این محلات و تلاش برای تغییر تصویر ذهنی شهر از این محلات است. با این مبنا، همه اقداماتی که فقط خدمات را در این محلات بهبود می‌بخشند، لازم اند، ولی بی شک کافی نیستند.

اگر خدماتی مثل آسفالت و شبکه فاضلاب و ایجاد بوستان را چندبرابر افزایش بدهیم، ولی موقع مکان یابی کاربری‌های مهم شهری که می‌رسد، کاربری‌های مزاحم را به سمت شرق و کاربری‌های جاذب جمعیت و ثروت را در غرب جانمایی کنیم، این ظلم به حاشیه است و وقتی به دست افراد دل سوز و دارای نیت و اراده خدمت به مستضعفان انجام می‌شود، روضه اش سوزناک‌تر خواهد بود. هرچند باورم این است که بخشی از مشکل در فضای کنونی ناشی از گفت وگوی ناکافی در این باره است

حسین کمیلی – جامعه شناس و فعال بین الملل