پنج چهره خبرساز «تجسمی ۱۴۰۱»/ هنرمندی که نقش نور و آتش می‌زند

افقنا به نقل از خبرگزاری مهر – گروه هنر- آزاده فضلی: در سالی که پشت سر گذاشتیم، علاوه بر حضور نامحسوس کرونا، شاهد اتفاقات و ناآرامی‌های اجتماعی نیز بودیم که سبب شد هنرمندان به ویژه هنرمندان هنرهای تجسمی که معمولاً با هر تنش و تحولی به گوشه آتلیه‌های خود پناه می‌برند، بار دیگر در لاک خود فرو بروند.

اما این به آن معنا نیست که هنرمندان هنرهای تجسمی، اثری خلق نکردند چراکه قاطبه جامعه هنری نشان می‌دهد هنرمندی که اثری جدید خلق نکند یا در مسیر تولید و خلق پیش نرود، هنرمندی مؤثر نخواهد بود. بنابراین خوش بین هستیم که هنرهای تجسمی در سال ۱۴۰۱، حرکتی رو به عقب نداشته است.

بر این اساس برخی هنرمندان و مدیرانی را که در این عرصه از تلاش فروگذار نکردند، بر می‌شمریم.

عبدالحمید قدیریان؛ چهره هنر انقلابی و مقابله با جنگ ترکیبی رژیم اشغال‌گر قدس

روز ۲۶ فروردین ماه ۱۴۰۱، عبدالحمید قدیریان هنرمند نقاش پیشکسوت به دلیل واکنش سریع هنری نسبت به شهادت دختران افغانستانی مدرسه مکتب سید الشهدای کابل افغانستان و خلق تابلوی نقاشی با عنوان «دختران مکتب سیدالشهدا (ع)»، در مراسم پایانی هشتمین هفته هنر انقلاب اسلامی، به عنوان چهره برتر سال «هنر انقلاب ۱۴۰۰» معرفی و تجلیل شد.

وی در سالی که گذشت، سه مسئولیت اجرایی؛ اولی در چهاردهمین سوگواره هنر عاشورایی به عنوان دبیر بخش نقاشی، دومی عضویت در شورای ساماندهی آثار هنری سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران و سومی عضو هیأت انتخاب بخش مسابقه «اقلام تبلیغات سینما و آفرینش‌های هنری شهر» هشتمین جشنواره بین‌المللی فیلم شهر را عهده‌دار شد. این هنرمند در سال ۱۴۰۱ به عنوان یکی از هنرمندان نقاش که قرار است طراحی دیوارنگاره‌های «سروقامتان تهران» را به سرانجام برسانند، معرفی شد. قدیریان همچنین در سال ۱۴۰۱، نمایشگاه «آسمان حسین» شامل گزیده آثارش در نگارخانه رضوان مرکز آفرینش‌های هنری آستان قدس رضوی و نمایشگاه «نور هدی نور حسین (ع) است و بس» شامل آثار نقاشی و شش مجسمه برنزی عبدالحمید قدیریان در فرهنگسرای نیاوران برگزار کرد که توجه افراد بسیاری را به خود جلب کرد.

قدیریان در قالب یک نقاش پژوهشی، هم اکنون روی موضوع «نور الهی و جنگ ترکیبی» مشغول کار است، درباره این نمایشگاهش که حائز اهمیت بود، توضیح داد: در سال ۱۳۹۴، مجموعه «آسمان حسین» را با نگاهی به عاشورا از دیدگاه حضرت زینب (س) به نمایش گذاشتم تا نگاه مخاطبم را به آسمان جلب کنم. در سال ۱۳۹۸ نیز نمایشگاه «همپای نور» را داشتم که در آن هدفم توجه به نور آسمانی و الهی و همراهی با این نور بود. در این مجموعه، کاربرد نور الهی در روند گام دوم انقلاب اسلامی و نابودی اسرائیل تعریف می‌شود. جنگ با اسرائیل ابعاد مختلفی دارد، همانطور که می‌دانید الان نیز جنگی ترکیبی علیه ما شروع شده است که هم جنگی مادی و هم غیرمادی است. در نمایشگاه جدیدم سعی کردم روی این بعد از جنگ با اسرائیل تمرکز و توجهات را جلب کنم که با این اغتشاشات اخیر مصادف شد. اغتشاشات و رفتارهای اغتشاشگران تأثیر باورنکردنی این موضوع را نشان می‌دهد و تابلوهای این نمایشگاه جدید نیز در راستای تبیین این فضای متافیزیکی حاکم است که دشمنان به‌عنوان یک ابزار جنگی از آن‌ها استفاده می‌کنند.

از جمله چهره‌هایی که سال‌هاست نسبت به موضوع «نور الهی و جنگ ترکیبی» حساس است و روی آن کار می‌کند، عبدالحمید قدیریان است و نظرات جالب توجهی درباره این جنگ ارائه داده است و همیشه نیز سعی کرده در آثارش این موضوع را به تصویر بکشد. سیدرضا میرکریمی نویسنده و کارگردان سینما نیز در بازدید از این نمایشگاه، بیان کرد که راه دشوار و به‌ظاهر بی‌اجر و مزدی که عبدالحمید قدیریان به تنهایی و بدون هیچ حمایتی از سال‌ها قبل شروع کرده، شنا کردن برخلاف جریان مسلط واق‌گرایی کور و سیاه اجتماعی است.

مسعود نجابتی؛ هنرمند ایرانی که برای صهیونیست‌ها خط و نشان کشید

مسعود نجابتی هنرمند طراح گرافیک و مدیر کانون «هنر شیعی» که در بزنگاه‌ها، برای خلق آثاری واکنش سریع و اثرگذار پیش قدم است، در آذرماه سال ۱۴۰۱ شعاری را خطاب به رژیم صهیونیستی روی دیوار مرزی سرزمین‌های اشغال شده توسط این رژیم، در قالب نقاشی خط نوشت؛ همچنان که آثار نجابتی اغلب با تأکید بر به‌کارگیری خوشنویسی و نوشتار فارسی همراه هستند و این شعار نیز از همین ویژگی‌ها برخوردار است.

این شعار که به زبان عربی نگاشته شده است، «سَنُصَلّی فی القدس؛ در قدس نماز خواهیم خواند» است و این هنرمند دلیل انتخاب آن را اینگونه ذکر کرده است: «این جمله را برای نوشتن انتخاب کردم چون هم وعده الهی است و هم وعده بنده‌ای الهی یعنی رهبرم آیت‌الله خامنه‌ای».

نجابتی علاوه بر فعالیت‌های اجرایی در حوزه مقاومت و واکنش سریع، بر طراحی گرافیک از جمله طراحی پوستر، نشانه، کتاب و به ویژه گرافیک نشر با تأکید بر روش تایپوگرافی متمرکز است. پس از اتمام دوره کارشناسی ارشد گرافیک در دانشگاه هنر تهران و دوره ممتاز انجمن خوشنویسان، با ناشران مختلف به همکاری در زمینه گرافیک نشر پرداخت و در کنار آن به فعالیت‌های دیگر از جمله کارهای گرافیک مذهبی و آئینی روی آورد. وی همچنین فونت «پرشیا» را طراحی کرده است. همچنین کتاب «خط در گرافیک» را برای وزارت آموزش و پرورش تألیف کرده است که توسط انتشارات مدرسه منتشر و بارها تجدید چاپ شده‌است.

حسن روح‌الامین؛ هنرمندی که نقش نور و آتش می‌زند

از دیگر هنرمندانی که نسبت به وقایع و اتفاقات اجتماعی حساسیت دارد و آثاری متناسب با حال و هوای اجتماعی و دینی و مذهبی خلق می‌کند، حسن روح‌الامین هنرمند نقاش است. خردادماه ۱۴۰۱، جدیدترین نقاشی حسن روح‌الامین هنرمند نقاش انقلابی و متعهد با عنوان «دعای باران» در جریان افتتاحیه بیستمین جشنواره بین‌المللی امام رضا (ع) با حضور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی رونمایی شد. روح‌الامین درباره این توضیح می‌دهد: برای امام رضا (ع) کار کردن متفاوت از همه ائمه اطهار (ع) است و رنگش فرق می‌کند. این موضوع جز مباحثی است که هر کسی آن را درک نمی‌کند و عقل‌های زمینی درک درستی از آن نخواهند داشت. این اصل اعتقاد است که امام معصوم حی و حاضر است و تمام نشده است و حس درونی من این است.

حسن روح‌الامین در برنامه‌ای تلویزیونی در پاسخ به اینکه او را هنرمند حکومتی معرفی می‌کنند، بیان کرد: منِ نقاش وقتی می‌خواهم کار کنم نیاز به سوژه دارم و هیچ سوژه‌ای به عقیده من بهتر از ائمه اطهار نیست؛ کدام انسان والاتر از علی (ع) و حسین (ع) و … هستند و برایم هم مهم نیست که کسی این آثار را خریداری نکند. مهم این است که یک هنرمند به خودش دروغ نگفته باشد و برای انجام کارش خلوص داشته باشد. من خودم می‌دانم قلمی که می‌زنم، برای چه هدفی می‌زنم و اصلاً قصد هم ندارم برای کسی توضیح دهم که چرا این نوع کار را انجام می‌دهم چون خودم می‌دانم چه کار می‌کنم. «هنر» در همه عرصه‌های بروزش، امانت الهی است و خیانت در امانت کردن، نیاز به پاسخگویی دارد. هنرمند جماعت باید به جامعه‌اش زندگی و آگاهی ببخشد و چراغی را برای جامعه روشن کند نه اینکه بنشیند عرق بخورد و غم و پکری‌اش را با جامعه به اشتراک بگذارد، نه اینکه قمار کند و ببازد و ناراحتی‌اش را به اشتراک بگذارد.

تیرماه ۱۴۰۱ نیز دیوارنگاره «بیعت غدیر» کاری از حسن روح‌الامین که مربوط به بیعت مردان و زنان با امیرالمومنین در روز غدیر است، بر دیوارهای باب قبله آستان مقدس علوی (در اندازه ۱۰ متر در ۲۰ متر) نصب شد.

مردادماه در آستانه آغاز ماه محرم نیز جدیدترین دیوارنگاره میدان ولیعصر (عج) برای ایام عزاداری سید و سالار شهیدان، حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام با شعار «این آفتاب دین، مرا دریاب ارباب» با نقاشی حسن روح‌الامین با طرحی از حرّ و حضرت سیدالشهداء رونمایی شد.

حسن روح‌الامین در پی حادثه تروریستی روز ۴ آبان ماه در حرم شاهچراغ، به فاصله یک روز، نقاشی‌ای با عنوان «از خون جوانان وطن لاله دمیده» خلق کرد. او همچنین در کارگاه نقاشی «قرمز پر رنگ» ک هبه عنوان یادمان شهدای حمله تروریستی برگزار شد، یک تابلوی نقاشی خلق و آن را به حرم مطهر حضرت احمد بن موسی الکاظم (ع) تقدیم کرد.

در آستانه میلاد حضرت امیرالمومنین علیه السلام و مبعث پیامبر (ص) نیز به ترتیب نقاشی جدید روح‌الامین با عنوان «اسدالله» و با طرحی از حضرت علی (ع) و به مناسبت عید مبعث با عنوان «نجات دختران» رونمایی شد.

۸ اسفندماه نیز پس از شهادت آتشنشان دلاور، حسن روح‌الامین جدیدترین نقاشی خود را با عنوان «ققنوس» به روح بلند فرمانده شجاع شهید قریب رضا دارابی تقدیم کرد. قریب‌رضا دارابی رئیس ایستگاه ۱۲۰ آتش‌نشانی تهران ۶ اسفندماه در حین عملیات اطفای حریق ساختمان ۱۵۳ خیابان بهار به دلیل شدت جراحات ناشی از سقوط در چاهک آسانسور ساختمان به شهادت رسید.

روح‌الامین در روزهای پایانی سال ۱۴۰۱ نیز یکی از تابلوهایش از تابلوهای مجموعه «عصیان» را به بالاترین قیمت پیشنهادی به نفع مردم زلزله‌زده خوی به حراج گذاشته بود که این اثر به قیمت ۱۲۰ میلیون تومان به فروش رسید.

حسن روح‌الامین در سال ۱۴۰۱ علاوه بر واکنش سریع بر وقایع، دو نمایشگاه در ایران و روسیه برگزار کرد. نمایشگاهِ مجموعه آثار حسن روح‌الامین با عنوان «نقش راستان» در کوشک باغ هنر در شهریورماه برگزار شد و نمایشگاه آثار روح‌الامین بهمن ماه با عنوان «دل‌نگاره» و با موضوع زندگی اهل بیت علیهم السلام در موزه هنرهای شرقی مسکو به مدت ۲ ماه برپا شد.

سیدمسعود شجاعی طباطبایی؛ آرزوی دیرینه‌ای که تحقق یافت

سیدمسعود شجاعی طباطبایی که سال‌هاست در عرصه کارتون و کاریکاتور کشور می‌درخشد و ارتباطات و تعاملات بسیاری نیز با هنرمندان جهانی برجسته عرصه کاریکاتور دارد، در سال ۱۴۰۱ به آرزوی دیرینه خود رسید. ماجرا از آنجا آغاز شد که به بهانه کیوریتوری او در پانزدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر با او به گفتگو نشستیم و متوجه شدیم که به اعتبار شجاعی طباطبایی، جمع کثیری از هنرمندان برجسته جهانی کاریکاتوریست، نزدیک به ۱۷۰۰ اثر از آثارشان را در اختیار بخش جنبی جشنواره «تجسمی فجر» با عنوان «لبخندآفرینان جهان» قرار داده‌اند. تجمیع این آثار بهانه‌ای شد که شجاعی طباطبایی با دریافت رزومه‌ای از این هنرمندان، همه این آثار را در قالب یک کتاب نفیس با عنوان «کتاب سال کارتون و کاریکاتور» به انتشار برساند و بخشی از آثار نیز در بخش جنبی جشنواره تجسمی فجر به نمایش درآمدند.

شجاعی طباطبایی درباره این کتاب بیان کرد: نگاهم به سمت هنرمندان صاحب‌نام و پیشکسوت عرصه کارتون و کاریکاتور بود که سالیان سال است با آنها در ارتباط هستم. انتشار چنین کتابی با این حجم از آثار هنرمندان سرشناس کارتون و کاریکاتور جهانی و ایرانی، یکی از دغدغه‌ها و آرزوهای دیرینه من طی سالیان سال بود که در پانزدهمین جشنواره تجسمی فجر تحقق یافت و از این بابت بسیار خوشحالم و البته بعید هم می‌دانم در آینده اتفاقی نظیر این، بیفتد.

عبدالرضا سهرابی؛ مدیری که ایستادگی کرد

پیش بینی می‌شد سال ۱۴۰۱ با فروکش کردن و مهار کرونا، هنرهای تجسمی قدم‌های روشن‌تری بردارد اما نیمه دوم سال با توجه به شرایطی که بر کشور حکمفرما شد، این آرزو محقق نشد و جامعه هنرهای تجسمی نیز همچون دیگر عرصه‌ها، به نوعی به خواب رفتند. در این میان اما افرادی بودند که این شرایط را برنتافتند و بر برگزاری رویدادهای هنرهای تجسمی که تنها مأمن هنرمندان جوان برای بروز هنرشان است، اصرار داشتند. عبدالرضا سهرابی مدیرکل هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در این عرصه وارد شد و نگذاشت مهمترین جشنواره تجسمی در کشور یعنی «جشنواره هنرهای تجسمی فجر» به تعطیلی برسد. او همچنین در جریان تعطیلی نگارخانه‌ها وارد عمل شد و همین امر سبب شد که اکثر نگارخانه‌ها به روال قبلی خود بازگردند.

بر خلاف آنچه که توسط برخی رسانه‌ها مبنی‌بر تعطیلی نگارخانه‌ها توسط مرکز هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مطرح شده بود، پیگیری‌های خبرنگار مهر نشان داد که نه‌تنها اینگونه نبوده بلکه درخواست‌هایی از سوی نگارخانه‌ها برای برپایی نمایشگاه به مرکز هنرهای تجسمی ارائه شده است و اتفاقاً نمایشگاه برپا شده در گالری «اُ» به دلیل رفتار ناهنجار عده‌ای که در ورودی نگارخانه را با رنگ قرمز کرده و جملاتی را روی در و دیوار این نگارخانه نوشته بودند، تعطیل شد! در گفتگوی صورت‌گرفته با برخی از نگارخانه‌داران که مایل نبودند نامی از آنها به میان آید، بر این موضوع تاکید شد که در شرایط ناامنی نگارخانه‌ها، ترجیح می‌دهند درهای نگارخانه‌هایشان بسته بماند یا کارهایشان را پشت درهای بسته انجام دهند. از طرفی نیز، مدیرکل مرکز هنرهای تجسمی در مدتی که به این سمت منصوب شده، با هدف رفع مشکلات و موانع موجود در مسیر بازگشایی نگارخانه‌ها، ۳ جلسه مجزا و مبسوط با انجمن نگارخانه‌داران برگزار کرده است. افزون بر این، برای رفع موانع و مشکلات موجود در مسیر فعالیت مجدد نگارخانه‌ها، مرکز هنرهای تجسمی با قریب به ۳۵ مدیر نگارخانه به صورت مجزا رایزنی و تشریک مساعی انجام داده و در این زمینه توفیقاتی نیز حاصل شده است اما به‌منظور دامن نزدن به فشارها و هجمه‌هایی که در شرایط کنونی گریبان فعالان عرصه فرهنگ و هنر به‌ویژه نگارخانه‌داران را گرفته و عدم فعالیت در فضای فعلی را به آنها تحمیل ساخته است، سیاست رسانه‌ای مرکز هنرهای تجسمی در برگزاری جلسات و مذاکرات خود با مدیران نگارخانه‌ها مبتنی‌بر سکوت خبری بوده تا حتی‌الامکان از تحمیل فشار و چالش تازه به نگارخانه‌ها در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی جلوگیری شود.

سهرابی در گفتگویی که با افقنا به نقل از خبرگزاری مهر داشت، در این مورد بیان کرد: مرکز هنرهای تجسمی به هیچ وجه با تعطیلی نگارخانه‌ها موافق نبوده و نیست، چراکه نگارخانه‌های سراسر کشور را تنها بستر دائمی اقتصاد هنر و عرضه هنرهای تجسمی می‌داند. ضمن آنکه ما در هر شرایطی مخالف تعطیلی نگارخانه‌ها هستیم، به همان میزان هم تلاش می‌کنیم تا فضای مناسبی را برای فعالیت آنها مهیا کنیم.

مدیرکل هنرهای تجسمی همچنین علاوه بر تعطیل نکردن جشنواره هنرهای تجسمی فجر که گام پانزدهم خود را تجربه می‌کرد، جایزه‌ای را برای رونق بیشتر این رویداد در نظر گرفت و از اهدای جایزه ویژه «جهاد تبیین» در آئین اختتامیه پانزدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر خبر داد.

وی که مخالف سرسخت تعطیلی دوسالانه‌های هنری نیز بود و برگزاری آنها را وظیفه خود قلمداد می‌کند، در مراسم افتتاحیه یازدهمین دوسالانه نگارگری ایران، بیان کرد: دوسالانه‌ها با همه رویدادهای هنرهای تجسمی متفاوت هستند؛ در واقع دوسالانه‌ها عرض اندام تخصصی هنرمندان آن رشته‌ها هستند و اگر من مدیر بخواهم کاری برای هنرهای تجسمی کنم تا همگان از آن بهره کافی ببرند، خروجی این مهم در دوسالانه خلاصه می‌شود. نکته مهم این است که خروجی دوسالانه‌های هنری بعدها می‌تواند در جشنواره‌های بین‌المللی تسری پیدا کند.